Mali denetim, işletmelerin finansal tablolarında verdikleri bilgilerin muhasebe ilkeleri ve yasal mevzuata uygun şekilde yansıtılıp yansıtılmadığının denetlenmesidir. Kısaca işlemlerin gerçekten olup olmadığı, belirtilen dönemde mi olduğu, tutarının doğruluğu, uygun kalem altına kayıt edilip edilmediği, işlemlerin bütünün kaydedilip edilmediği kontrol edilir. Denetçinin amacı verilen bilgileri hem veri doğruluğu açısından, hem düzen ve gösterim doğruluğu açısından kontrol etmektir. Böylece bu tablolara bakarak karar vereceklere güvence sağlar. Denetimin başlıca önemi işletmeye olan güveni sağlama ve işletme yönetimi açısından da mali tablolar aracılığıyla doğru kararlar alınmasında yol gösterici olmasıdır. Özellikle işletme hacminin artması, işletme yatırımcıları ve ilgili çıkar gruplarına güvenilir veri sağlanması, rekabetin şiddetlenmesi ve insan faktörünün önem kazanması gibi durumlarda denetim daha da önemli hale gelir.
Denetim işinde muhasebe verileri kullanılır. Denetçi muhasebecilerin kullandığı muhasebe ilkelerini bilir, ancak buna ek olarak kanıt toplama ve değerlendirmede de uzman olmalıdır, denetçi bu konulardaki uzmanlığı ile muhasebeciden ayrılır.
Denetimi iki şekilde sınıflandırmak mümkündür, konusuna göre denetim ile denetçinin statüsüne göre denetim.
Konusu ve amacına göre denetim türleri şunlardır;
1. Finansal Denetim: İşletmenin mali tablolarının uygun şekilde düzenlenip düzenlenmediği, buradaki verilerin doğru olup olmadığı, belgelerin defterlere, defterdeki bilgilerin de mali tablolara doğru aktarılıp aktarılmadığı kontrol edilir.
2. Usul Denetimi: İşletmenin mali işlem ve faaliyetlerinin işletmenin yetkili organlarınca belirlenmiş yöntem, kural ve mevzuatlara uygun olup olmadığı kontrol edilir.
3. Performans Denetimi: İşletme faaliyetlerinin verimlilik ve etkinliğini denetlemek amacıyla işletme faaliyetlerinin sonuçlarının verimlilik standartları ile karşılaştırılmasıyla yapılır, sonuçta işletmenin hedeflerine ulaşıp ulaşmadığı görülür.
Denetçinin statüsüne göre denetim türleri ise şunlardır;
1. İç Denetim: İşletme faaliyetlerini denetlemek amacıyla işletme içinde kurulmuş bir fonksiyondur. Hem mali hem mali olmayan işlemleri kapsayabilir, dolayısıyla finansal denetim, usul denetimi, performans denetiminin hepsini yapabileceği gibi bir veya ikisiyle de sınırlı kalabilir. Özellikle işletme içindeki yolsuzlukları önlemek veya yapılmış olanları tespit etmek amacındadır.
2. Kamu Denetimi: Yürütme organına bağlı birimlerce yapılan özel sektöre veya kamuya yönelik denetim faaliyetleridir.
3. Bağımsız Denetim: Denetçinin mali tablolarının muhasebe ilkelerine uygunluk derecesini belirledikleri denetim türüdür. Bağımsız denetçiler serbest meslek mensubu oldukları halde bağımsız rapor için çalışırlar. Tasdik yetkisi SMMM ve YMM’lere verilmiştir. SPK’y göre bağımsız denetim ortaklıkların ve yardımcı kuruluşların hesap ve işlemlerinin bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetleme ilke esas ve standartlarına göre incelenmesi ve mali tabloların SPK çerçevesinde gerçeği yansıtıp yansıtmadığının tespiti ve rapora bağlanmasıdır. SPK bağımsız denetim çalışmalarını denetimin konusuna göre sürekli denetim, sınırlı denetim ve özel denetim olmak üzere üçe ayırmıştır. Sürekli denetim mali tabloların denetimidir ve her yıl yapılır. Sınırlı denetim sözü edilen kuruluşların altışar aylık bilânço ve gelir tablolarının denetimidir. Özel denetim ise yaptırmak zorunda olan kuruluşların kurula başvuruları üzerine mali tablolarının SPK mevzuatı uyarınca bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetlenmesidir.
Bağımsız denetimin, hem denetlenen firmaya, hem de kamuya ve devlete yararları vardır.
1. Bağımsız Denetimin Firmaya Yararları: İşletme faaliyetlerinin yasal düzenlemelere uygunluğunu araştırır, uygunsuzlukları düzeltir. Mali tabloların güvenirliği veri denetimi riskini azaltır. Yapılan mali analizler işletmenin ekonomik durumunu yetkili mercilere güvenilir bir şekilde aktararak işletmenin kredibilitesini arttırır. Güvenilir veriler yöneticilerin doğru karar vermesine yardımcı olur, işletme içi kontrol mekanizması olarak yolsuzluk ve sahtekârlıkların önüne geçerken işletme faaliyetlerinde verimliliği arttırır.
2. Bağımsız Denetimin Kamuya Yararları: Sermaye Piyasyası’ndaki verilerin güvenilirliğini sağlar. Mali Kurumların ödünç verme veya mali katılma için gerek duydukların verilerin güvenilirliğini sağlar. İşveren ve işçi sendikalarına ücret ve sosyal yardım pazarlığında nesnel veri sağlar. İşletme ile ilgili taraflara özellikle müşteri ve yatırımcılara işletmenin finansal durumu hakkında güvenilir veri sağlar.
3. Bağımsız Denetimin Devlete Yararları: Devletin planlama, kamu gelir ve harcamaları, devlet teşvikleri, kredi politikalarının daha gerçekçi ve verimli olmasını sağlar. Sahtekârlıkların önüne geçerek vergi gelirlerinin artmasını sağlar. Düzenlenmiş mali tablolar sayesinde vergi denetçilerinin zaman kayıplarını önler, verimlerini arttırır. Kamu kuruluşlarındaki yolsuzlukları önler. KİT’ler hakkında yatırımcıların güvenilir veri edinmelerini sağlar.
MSO Denetim deneyimli personeli ile bağımsız denetim hizmeti vermektedir.